Yedekleme Türleri: Tam, Artımlı ve Fark Yedekleme Arasındaki Farklar

Yedekleme Türleri: Tam, Artımlı ve Fark Yedekleme Arasındaki Farklar

Giriş

Veri kaybı, iş hayatında veya kişisel kullanımda karşılaşabileceğimiz en büyük risklerden biridir. Fiziksel arızalar, yazılım hataları, kullanıcı hataları veya kötü amaçlı yazılımlar verilerimizi bir anda erişilemez kılabilir. Bu tür durumlar karşısında en etkili kurtarma yöntemi, önceden hazırlanmış ve güncel bir yedekleme stratejisidir. Yedekleme çözümleri üç temel yaklaşıma ayrılır: tam yedekleme, artımlı yedekleme ve fark yedekleme. Her bir yöntemin avantajları, dezavantajları, depolama alanı ve geri yükleme sürelerine etkisi farklıdır. Bu rehberde her bir yedekleme türünün çalışma prensibini, kullanım senaryolarını, performans ve depolama gereksinimlerini, uygulama adımlarını, en iyi pratikleri ve dikkat edilmesi gereken noktaları ayrıntılı olarak ele alacağız.

Yedekleme Stratejisinin Temel Bileşenleri

Yedekleme stratejisi oluştururken üç ana kavram üzerinde durulur: yedekleme sıklığı (ne kadar sık yedek alınacağı), veri tutma süresi (yedeklerin ne kadar süre saklanacağı) ve kurtarma noktası hedefi (RPO – Recovery Point Objective). Bu parametreleri belirlemek iş ihtiyaçları, veri hacmi ve bütçe ile doğrudan ilgilidir. Kritik veriler için sık yedekleme ve uzun tutma süreleri tercih edilirken, arşiv niteliğindeki verilerde daha seyrek yedek ve kısa tutma süresi yeterli olabilir. İyi tasarlanmış bir strateji, tam/artımlı/fark yedekleme kombinasyonunu bu parametrelere göre optimize eder.

Tam Yedekleme (Full Backup)

Çalışma Prensibi

Tam yedekleme, seçilen tüm dosya, klasör veya sistem görüntüsünün eksiksiz bir kopyasını oluşturur. Her tam yedek, geriye dönük herhangi bir yedeklemeden bağımsızdır.

Avantajları

• Geri yükleme hızı yüksektir; sadece bir set yedeği kullanarak tüm veriler kurtarılabilir.
• Yönetim basittir; her yedek bağımsız olduğundan sıra takip etmeye gerek kalmaz.
• Veri bütünlüğü garanti edilir; eksik ya da bozuk artımlı/ fark seti riski yoktur.

Dezavantajları

• Depolama alanı ihtiyacı en yüksektir; her seferinde tüm veri kopyalanır.
• Yedekleme süresi uzundur; büyük veri kümelerinde saatler hatta günler alabilir.
• Ağ veya sistem kaynakları üzerinde yoğun yük oluşturur.

Kullanım Senaryoları

• Haftalık veya aylık kritik tam yedekler
• Yeni sistem kurulumları öncesi veya büyük yazılım güncellemeleri öncesi tek seferlik tam yedek
• Küçük veri hacimli sistemlerde günlük tam yedekleme

Uygulama Adımları

1. Yedeklenecek kaynakları belirleyin (sunucu diskleri, veritabanları, kullanıcı klasörleri).
2. Yedekleme yazılımında tam yedek planı oluşturun.
3. Depolama hedefini seçin (harici disk, NAS, bulut depolama).
4. Yedekleme zamanı ve sıklığını ayarlayın.
5. Yedek sonrasında doğrulama (checksum) ve raporlama yapın.

Artımlı Yedekleme (Incremental Backup)

Çalışma Prensibi

Artımlı yedekleme, bir önceki yedekleme işlemi sonrası eklenen veya değiştirilen dosyaların kopyalanmasını sağlar. İlk adımda bir tam yedek alınır, ardından her artımlı yedek yalnızca değişiklikleri içerir.

Avantajları

• Depolama verimliliği yüksektir; sadece değişen veriler yedeklenir.
• Yedekleme işlemi hızlıdır; küçük veri setleri kısa sürede kopyalanır.
• Ağ trafiği daha azdır; bulut yedeklerinde veri aktarımı düşer.

Dezavantajları

• Geri yükleme süreci karmaşıktır; tam yedek ile tüm artımlı yedeklerin sıralı olarak uygulanması gerekir.
• Artımlı setlerden biri eksik veya bozuksa geri yükleme başarısız olabilir.
• Yedek silme ve yönetim süreçleri dikkat gerektirir.

Kullanım Senaryoları

• Günlük veya saatlik kritik veri değişimi olan sistemler
• Büyük veri tabanlarının kısa kesinti süresi hedefiyle korunması
• Bulut tabanlı yedekleme maliyetlerini düşürmek isteyen işletmeler

Uygulama Adımları

1. Haftalık tam + günlük artımlı yedek planı oluşturun.
2. Her artımlı yedek öncesi tam yedeğin tamamlandığından emin olun.
3. Yedekleme dosyalarını numaralandırın ve arşiv klasör yapısı oluşturun (örn. full_2025-05-15, incr_2025-05-16, incr_2025-05-17).
4. Geri yükleme senaryolarını düzenli test edin; senkronizasyon hatalarını önleyin.
5. Eski artımlı setleri yönetim politikalarına göre silin veya arşivleyin.

Fark Yedekleme (Differential Backup)

Çalışma Prensibi

Fark yedekleme, son tam yedekten sonra değişen tüm verilerin kopyasını içerir. İlk adımda tam yedek alınır, ardından her fark yedekleme bu tam yedek ile arasındaki farkı barındırır.

Avantajları

• Geri yükleme süreci daha hızlı ve basittir; tam yedeğin ardından sadece son fark yedeğine ihtiyaç vardır.
• Artımlı yedeğe kıyasla daha az yönetim karmaşası; her fark yedek bağımsızdır.
• Depolama maliyeti tam yedeğe göre daha düşük, artımlı yedeğe göre biraz daha yüksektir.

Dezavantajları

• Artan fark yedekleri depolama alanı gereksinimini her gün artırır.
• Fark yedeğin boyutu gün geçtikçe tam yedeğe benzer hale gelir; düzenli tam yedek yenilemesi gerekir.
• Ağ trafiği artabilir; son tam yedekten bu yana biriken tüm değişiklikler aktarılır.

Kullanım Senaryoları

• Haftanın ortasında tam yedeğe ihtiyaç duymayan ancak geri yüklemede hız talep eden sistemler
• Ara günlerde fark yedek, haftalık başta tam yedek
• Gece yedekleri için bant genişliği problemleri olmayan ağ ortamları

Uygulama Adımları

1. Haftalık tam + gün aşırı fark yedekleme planı kurun.
2. Fark yedekleri, tam yedeğin referans alınmasıyla oluşturulur; bu bağıntıyı sistematik şekilde muhafaza edin.
3. Son fark yedeğini kullanarak kurtarma testleri yapın; RTO değerlerini ölçün.
4. Fark yedeklerini, tam yedek yenilemeleriyle eş zamanlı silin veya arşivleyin.

Performans ve Depolama Karşılaştırması

Performans ihtiyaçlarınızı ve depolama kaynaklarınızı göz önünde bulundurarak hangi yöntemi ne sıklıkla kullanacağınızı belirleyin. Kritik veriler için daha sık tam veya fark yedek; daha az kritik veriler için artımlı yedek kombinasyonları tercih edilebilir.

Veri Bütünlüğü ve Güvenlik Önlemleri

Yedeklerinizi, orijinal veriler ile tutarlı hale getirmek için checksum veya hash kontrolleri uygulayın. Yedek dosyalarını şifreleyerek (AES-256) hem yerel hem bulut ortamında yetkisiz erişime karşı koruyun. İki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) destekli bulut çözümleri veya donanım tabanlı şifreleme modülleri (HSM) ile ek güvenlik katmanı sağlayın.

Felaket Kurtarma ve İş Sürekliliği

Yedeklerinizi farklı coğrafi lokasyonlarda saklayarak felaket anında hızlı kurtarma imkânı oluşturun. Yedekleme ve geri yükleme süreçlerinizi düzenli tatbikatlarla test edin. Kurtarma Zamanı Hedefi (RTO) ve Kurtarma Noktası Hedefi (RPO) değerlerinizi belirleyip bunlara uygun yedekleme sıklığı ve türü seçin.

Otomasyon ve İzleme

Yedekleme işlerini cron, Task Scheduler veya yedekleme yazılımınızın planlayıcısı ile otomatikleştirin. Başarı ve hata bildirimlerini e-posta, SMS ya da merkezi izleme panelleri (Nagios, Zabbix, PRTG) üzerinden alın. Yedekleme geçmişini ve kapasite kullanımını raporlayarak uzun vadeli planlama yapın.

En İyi Uygulamalar

• Kritik veri ve sistemler için üç katmanlı yedek yaklaşımı: yerel tam, uzak fark, arşiv artımlı.
• Yedekleme süreçlerinin yedekleme haricinde test edilmesi ve belgelenmesi.
• Yedek kalite kontrolü: rastgele dosyalar geri yüklenerek bozuk dosya tespiti.
• Yedekleme politikalarının düzenli gözden geçirilmesi ve güncellenmesi.

Sonuç

Veri yedekleme stratejinizi tam, artımlı ve fark yedekleme yöntemlerinin avantaj ve dezavantajlarını göz önünde bulundurarak tasarlayın. Depolama maliyeti, yedekleme ve geri yükleme süreleri, yönetim karmaşıklığı, güvenlik ihtiyaçları ve iş sürekliliği hedeflerinize uygun bir kombinasyon belirleyin. Otomasyon, izleme, düzenli test ve güvenlik önlemleri ile yedeklerinizi her zaman erişilebilir ve sağlam tutun. Bu sayede beklenmeyen veri kayıplarında işinizi ve verilerinizi hızlıca kurtararak iş sürekliliğinizi koruyabilirsiniz.